ارزش گمرکی کالا عبارت است از ارزش کالاهای صادراتی یا وارداتی که مورد قبول گمرک باشد یا راساً توسط گمرک با رعایت موازین قانونی تعیین گردد. زمانی که شخصی قصد وارد کردن یا صادر نمودن کالایی را دارد باید در ضمن اظهارنامه خود ارزش کالای مزبور را مشخص کند زمانی که ارزش گمرکی کالای اظهار شده مورد قبول گمرک باشد حقوق و عوارض گمرکی بر اساس همان ارزش اظهارشده اخذ می شود ولی زمانی که ارزش اظهاری مورد قبول واقع نشود گمرک اجرایی بر اساس ضوابطی که قانونگذار تعیین نموده اقدام به تعیین ارزش گمرکی کالا می نماید. لازم به ذکر است نحوه تعیین ارزش گمرکی در کالاهای صادراتی با کالاهای وارداتی متفاوت بوده و به موجب ضوابطی که در قانون امور گمرکی و آئین نامه اجرایی آن پیش بینی شده تعیین می شود.
تعیین ارزش گمرکی کالاهای صادراتی
در خصوص کالاهای صادراتی اصولاً ارزش کالا مطابق سیاهه اموال و اسنادی که صادرکننده به گمرک تسلیم می کند تعیین می گردد ولی زمانی که این ارزش اظهاری با واقعیت منطبق نباشد یا اساساً اسناد و مدارکی به گمرک ارائه نشده باشد گمرک ضمن استعلام از مراجع مربوطه، بر اساس قیمت عمده فروشی آن در بازار داخلی به اضافه هزینه هایی که تا خروج از قلمرو گمرکی، کالا مشمول آن می شود پس از کسر مالیات و عوارض فروش، ارزش گمرکی کالای مزبور معین می شود.
تعیین ارزش گمرکی کالاهای وارداتی
نحوه تعیین ارزش گمرکی کالاهای وارداتی، تقریباً شبیه به بند بالا می باشد با این تفاوت که اگر گمرک ارزش اظهاری واردکننده را قبول نکرد در تعیین ارزش کالای ورودی ضوابطی که در ماده 14 قانون امور گمرکی آمده باید رعایت شود. لازم به ذکر است ارزش گمرکی کالای ورودی عبارت است از ارزش بهای خرید کالا در مبدا به اضافه هزینه بیمه و حمل و نقل به انضمام هزینه های دیگری که تا زمان ورود کالا به نخستین دفتر گمرکی ممکن است به آن تعلق گیرد. این مبالغ از روی سیاهه خرید کالا یا سایر اسناد تسلیمی صاحب کالا تعیین می شود و بر اساس نرخ ارز اعلام شده توسط بانک مرکزی در روز اظهار محاسبه می شود.
آثار کم اظهاری در ارزش کالای گمرکی
زمانی که شخصی ارزش کالای ورودی یا صدوری خود را کمتر از ارزش واقعی اظهار می نماید این امر ممکن است اثرات سوء برای شخص در پی داشته باشد. کم اظهاری در ارزش کالای گمرکی می تواند ناشی از دو علت باشد:
حالت اول زمانی است که صاحب کالا بدون هیچ سوء نیت و سابقه تبانی با فروشنده اصلی اقدام به معامله کالای اظهارشده نموده و در اسناد خرید خود نیز که به گمرک ارائه داده ارزش حقیقی مورد معامله را قید نموده است. در این حالت اگر صاحب کالا نتواند صحت اسناد خود را ثابت نماید ولی گمرک به عدم سوء نیت وی واقف باشد صرفاً مابه التفاوت ارزش اظهار شده و ارزش واقعی از صاحب کالا اخذ می گردد.
حالت دوم ولی زمانی است که اظهارکننده مقاصد خاصی مثل عدم پرداخت مالیات یا پرداخت حقوق گمرکی را دارد و این سوء نیت وی نیز برای گمرک محرز باشد. درچنین حالتی گمرک با تعیین ارزش واقعی کالا، ضمن اخذ مابه التفاوت حقوق ورودی، اظهارکننده را به بیش از ده درصد تا صد درصد مابه التفاوت به عنوان جریمه کم اظهاری محکوم می کند.
