ابطال رای داور
الف- موارد مندرج در ماده 489 قانون آئین دادرسی مدنی طبق ماده اخیرالذکر ابطال رای داور در موارد زیر باطل است و قابلیت اجرایی ندارد:
- رای صادره مخالف با قوانین موجد حق باشد: مانند تساوی ارث بین ذکور و اناث بدون توافق و رضایت کلیه وراث
- داور نسبت به مطلبی که موضوع ابطال رای داوری نبوده رای صادر کرده است: مثلا موضوع خواسته مطالبه اجرت المثل یک دستگاه آپارتمان بوده و لیکن داور حکم به خلع ید آن صادر نموده است.
- داور خارج از اختیار خود رای صادر نموده باشد در این صورت فقط آن قسمت از ابطال رای داور که خارج از اختیار داور است ابطال می گردد. مانند موارد مندرج در مواد 495 و 496 قانون آئین دادرسی مدنی. به موجب حکم شماره 1511- 27- 9- 27 ابطال رای داور صادره از شعبه سوم دیوان عالی کشور « در صورتی که داور خارج از اختیار خود رای داده باشد فقط آن قسمتی که خارج از حدود اختیار او بوده باطل می شود بنابراین بی تأثیر بودن ابطال رای داور نسبت به سایر اشخاص که وارد در دعوی نبوده اند موجب ابطال رای که نسبت به طرفین صادر نموده اند نخواهد بود»
- ابطال رای داور پس از انقضای مدت داوری صادر و تسلیم شده باشد: مگر اینکه طرفین آن را پذیرفته و موافق با آن امر بوده باشند. (ماده 474 قانون آئین دادرسی مدنی)
در خصوص اینکه چنانچه ابطال رای داور در مدت داوری صادر شده باشد اما خارج از مدت تسلیم دفتر دادگاه شده باشد آیا می توان از موارد بطلان رای داوری قلمداد گردد؟ با توجه به اینکه در تبصره ماده 484 قانون آئین دادرسی مدنی صرفا اشاره به مدت داوری جهت صدور رای داور گردیده و مدت آن را در صورت عدم تعیین از سوی طرفین دعوی ابطال رای داور ، سه ماه اعلام داشته است و با التفات به اینکه در ماده 474 قانون مزبور نیز فقط اشاره به مدت داوری اعم از مدت قانونی (سه ماهه) و یا قراردادی (طبق تراضی طرفین) تصریح گردیده و توجهی به اینکه چنانچه مواعد یاد شده را علاوه بر مدت صدور ابطال رای داور شامل تسلیم آن به طرفین دعوی و یا دادگاه بدانیم در خیلی از موارد به لحاظ بعد مسافت اصحاب دعوی و یا داور انجام آن غیرمقدور می گردد. به نظر می رسد منظور از صدور در بند 4 ماده 489 قانون آئین دادرسی مدنی همان تسلیم بوده باشد.
5- ابطال رای داور با آنچه در دفتر املاک یا بین اصحاب دعوا در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و دارای اعتبار قانونی است مخالف باشد: این امر منافاتی ندارد با زمانی که داور به استناد قرارداد و یا بیع نامه فی مابین اصحاب دعوی، حکم به الزام مالک رسمی (بایع) به تنظیم سند رسمی انتقال به خریدار (مشتری) را صادر نماید. به موجب حکم شماره 971-9/5/34 صادره از شعبه 35 دیوان عالی کشور «جز ورشکستگی و دعاوی مربوط به اصل نکاح و طلاق و فسخ نکاح و دعوی نسب که ارجاع آنها به ابطال رای داور طبق ماده 675 قانون آئین دادرسی مدنی منع قانونی دارد؛ ارجاع دعاوی دیگر به داوری مانعی ندارد بنابراین ارجاع دعوای ابطال سند رسمی به داوری بی اشکال خواهد بود.
6- رای به وسیله داورانی صادر شده که مجاز به صدور ابطال رای داور نبوده اند: در این خصوص تفاوتی نمی نماید که ممنوعیت مطلق باشد یا نسبی (مواد 466 و 470 قانون آئین دادرسی مدنی)
7- قرارداد رجوع به داوری بی اعتبار بوده باشد مانند موارد مندرج در مواد 454، 456، 457، 496 قانون آئین دادرسی مدنی
دادگاه پس از گزارش تکمیل پرونده از سوی شعبه مربوطه، از حیث موارد شکلی و ماهوی موضوع دعوی را رسیدگی، حسب مورد قرار و یا حکم مقتضی را صادر به جز موارد استثنایی نظیر ماده 492 قانون آئین دادرسی مدنی (اعتراض و یا درخواست ابطال رای داور در خارج از مهلت مقرر قانونی) ابطال رای داور صادره قابلیت تجدیدنظرخواهی در محاکم تجدیدنظر استان مربوطه را خواهد داشت. در مقایسه ماده 489 با 490 قانون آئین دادرسی مدنی اینکه در صدر ماده 489 عنوان گردیده رای داوری در موارد ذیل باطل و قابلیت اجرایی ندارد ولیکن در ماده 490 عنوان شده در ماده فوق هریک از طرفین می توانند ظرف بیست روز بعد از ابلاغ رای داور از دادگاهی که دعوا را ارجاع به داوری نموده و یا دادگاه ذی صلاح حکم به بطلان رای داور را بخواهد، باید در نظر داشت در خصوص ماده 489 برخی از موارد مندرج در آن ماده که جزء قواعد آمره بوده باشد نظیر بند 1، 5، 6 و 7 دادگاه بدون درخواست ذینفع نیز می تواند رأسا قرار رد درخواست ابلاغ و اجرای ابطال رای داور را صادر نماید. ولیکن در مواردی نظیر بند 4 ماده 489 قانون آئین دادرسی مدنی (انقضاء مدت داوری) تا زمانی که ذینفع تقاضاء بطلان رای داور را ننموده باشد دادگاه نمی تواند رأسا از ابلاغ و یا اجرا ابطال رای داور امتناع نماید. همچنین در صورتی که طرفین حق اعتراض و ابطال رای داور را از خود سلب نموده باشند چنانچه رای داور یا داوران مشمول یکی از موارد مندرج در ماده 489 قانون آئین دادرسی مدنی باشد به استناد ماده 490 همین قانون، ذینفع می تواند نسبت به آن اعتراض نماید (نظریه شماره 2972/7 مورخ 1380/05/30 اداره کل حقوقی قوه قضائیه دلالت بر مدعای اخیر دارد )
ب) سایر موارد ابطال رای داور
علاوه بر موارد احصا شده در ماده 489 به شرح فوق الذکر، موارد دیگری نیز می تواند به عنوان جهات ابطال رای داور قرار گیرد. مثلاً وقتی که حق استماع اظهارات طرفین دعوی از سوی داور نادیده گرفته شده است.تجاوز از این حق در صورتی موجب ابطال می شود، طرفی که به آن متوسل شده است ضرر رسانده باشد و الا نمی تواند موجب ابطال گردد ولی چنانچه محرز گردد شخص متضرر حاضر به همکاری با داور از طریق در اختیارگذاری دلایل و مدارک و شرکت در جلسات ابطال رای داور مربوطه نبوده موجبی برای ابطال رای داور از جهت نادیده گرفتن حق استماع وجود نخواهد داشت. همچنین زمانی که حکم داوری در سایه اعمال متقلبانه تحصیل شده باشد و یا اینکه مثلا جهات ابطال رای داور می تواند به استناد ماده 484 قانون آئین دادرسی مدنی صورت گیرد و به موجب آن خواهان (محکوم علیه رای داوری) مدعی گردد؛ رای هیأت داوری در جلسه ای صادر شده که وقت آن به اطلاع یکی از داوران نرسیده و داور مزبور غائب بوده است.
موسسه حقوقی بین المللی دادپویان حامی با بهره گیری از وکیل پایه یک دادگستری و حقوقدانان و کارشناسان مسلط به ابطال رای داوری و با تجربه که همگی تخصص لازم و کافی در تهیه و تنظیم قراردادهای داوری داخلی و داوری بین المللی را دارا می باشند، آمادگی ارائه خدمات حقوقی تخصصی اعم از مشاوره، انجام داوری داخلی و بین المللی و وکالت در دعاوی ناشی از اختلافات می باشد.